Konsekwencje przemocy domowej wobec dziecka
Przemoc a konflikt
Konflikt w relacjach międzyludzkich jest zjawiskiem naturalnym, pojawia się kiedy mamy sprzeczne cele lub interesy. Konflikt to spór pomiędzy osobami, które co do zasady są względem siebie
w równorzędnej pozycji. O przemocy z kolei mówimy wtedy, kiedy mamy do czynienia
z intencjonalnym działaniem jednej osoby wobec drugiej, która wykorzystując przewagę sił narusza prawa i dobra osobiste jednostki powodując jej cierpienie. W sytuacji przemocy mamy więc do czynienia ze sprawcą i ofiarą, z krzywdzącym i krzywdzonym. Konflikt od przemocy odróżnia więc nierównowaga sił, przy czym nie chodzi tutaj tylko o przewagę fizyczną, ale także psychiczną czy finansową. Dlatego też szczególnie narażone na doświadczanie przemocy są kobiety, dzieci, osoby starsze czy osoby
z niepełnosprawnościami.
Przemoc jest przestępstwem określonym w art. 207 Kodeksu karnego, zagrożonym karą do 5 lat pozbawienia wolności. Przemocy nic nie usprawiedliwia ani nie uzasadnia, a za jej stosowanie odpowiedzialność zawsze ponosi osoba, która się jej dopuszcza.
Rodzaje przemocy
Przemoc w rodzinie może przybierać różne formy, które często występują łącznie lub w różnych konfiguracjach:
- przemoc fizyczna – sprawca narusza nietykalność cielesną drugiej osoby;
- przemoc psychiczna – sprawca narusza godność osobistą ofiary; to najczęstsza forma przemocy w rodzinie i określa najszerszy wachlarz zachowań – od codziennej krytyki i upokarzania, po dotkliwe wyzwiska, groźby, zastraszanie, szantażowanie;
- przemoc seksualna – sprawca narusza sferę seksualną ofiary, tzn. siłą lub groźbami zmusza do współżycia, gwałci lub nakłania do innych praktyk seksualnych wbrew jej woli. Do przemocy seksualnej zalicza się także głośne komentowanie wyglądu drugiej osoby, wyśmiewanie go, ocenianie sprawności seksualnej itp.;
- przemoc ekonomiczna – sprawca narusza własność ofiary lub ją zaniedbuje. Przemoc tego typu obejmuje takie zachowania jak okradanie, celowe niszczenie czyjejś własności, zabieranie pieniędzy, dokumentów;
- zaniedbanie – niezaspokajanie podstawowych potrzeb biologicznych i psychicznych drugiego człowieka. Jest to często spotykana forma przemocy wobec dzieci, ludzi starszych oraz wobec osób niepełnosprawnych – stosowana przez ich rodziców, dorosłe dzieci, opiekunów czy domowników.
Dziecko jako ofiara przemocy w rodzinie
Dzieci, ze względu na swoją bezbronność i zależność od dorosłych, są szczególnie narażone na wszystkie rodzaje przemocy. Niezależnie od tego jakiego rodzaju przemocy doświadczają, konsekwencje dorastania w rodzinie z tym problemem są dla nich destrukcyjne. Przemoc wobec dziecka, podobnie jak w stosunku do innych osób, może przybierać różne formy.
Krzywdzenie fizyczne dziecka to każde zamierzone zachowanie, które powoduje nieprzypadkowe urazy na jego ciele np. bicie, szarpanie, popychanie, policzkowanie, ciągnięcie za włosy. Zachowania te powodują cierpienie i ból fizyczny dziecka, a nierzadko zagrażają jego zdrowiu lub życiu. Odległym skutkiem doświadczania tego rodzaju przemocy przez dziecko, mogą być choroby somatyczne lub problemy emocjonalne jak niska samoocena, zaburzenia lękowe itp. Bardzo dotkliwym rodzajem przemocy wobec dziecka, często trudnym do rozpoznania, jest przemoc psychiczna. Obejmuje ona upokarzanie dziecka,wyśmiewanie, poniżanie, obrażanie, straszenie czy emocjonalne odrzucenie. Krzywdzenie psychiczne nie zostawia śladów fizycznych, ale wyrządza szkody w psychice dziecka, które utrudniają jego funkcjonowanie w późniejszym życiu, powodując zaburzenia osobowości, niskie poczucie własnej wartości, stany nerwicowe i lękowe.
Każde zachowanie osoby dorosłej, którego celem jest zaspokojenie potrzeb seksualnych kosztem dziecka, nazywamy wykorzystaniem seksualnym. Ten rodzaj przemocy jest wyjątkowo okrutny i wyniszczający dla dziecka, odnosi się nie tylko do zachowań związanych z kontaktem fizycznym jak np. dotykanie ciała dziecka czy inne kontakty seksualne, ale dotyczy także zachowań bez kontaktu fizycznego jak pokazywanie dziecku materiałów o treści pornograficznej czy podglądanie.
Kolejną formą przemocy wobec dziecka jest zaniedbanie, czyli ignorowanie lub niezaspokajanie potrzeb dziecka, zarówno fizycznych takich jak właściwe odżywianie, ubieranie, ochrona zdrowia, edukacja, jak też psychicznych jak poczucie bezpieczeństwa, miłości, troski, uwagi.
Każdy z tych rodzajów przemocy, doświadczany w szczególności ze strony osób bliskich i znaczących wywiera silny, niszczący wpływ na całe dalsze życie dziecka.
Dziecko – świadek przemocy w rodzinie
Dzieci (ale także inne osoby zależne: starsze, niepełnosprawne) doznają przemocy nie tylko wtedy, gdy są bezpośrednio bite, wykorzystywane lub zaniedbywane przez rodziców lub opiekunów. Cierpią i są krzywdzone także wtedy, gdy są świadkami przemocy pomiędzy dorosłymi. Doświadczanie takiego rodzaju sytuacji przemocowej, może być dlanich nawet jeszcze trudniejsze niż bycie bezpośrednią ofiarą przemocy. Dzieci jako świadkowie bardzo często odczuwają bezsilność i brak poczucia jakiegokolwiek wpływu na sytuację. To powoduje w nich strach i lęk, który paraliżuje, uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Zaburzone poczucie bezpieczeństwa jest dla dziecka bardzo destrukcyjne.Ciągłe odczuwanie lęku i napięcia może być przyczyną różnych zaburzeń zachowania oraz stanów depresyjnych. Dzieci mają też tendencję do brania odpowiedzialności czy winy za całą sytuację rodziny na siebie. Jest to dla dziecka bardzo obciążające.
Dzieci, będąc świadkami przemocy, stają się jej ofiarami. Zgoda na to, aby dziecko było „jedynie” świadkiem przemocy, jest zgodą na przemoc wobec niego. Jest to forma zaniedbania dziecka, bo godzi w fundamentalną dla prawidłowego rozwoju dziecka potrzebę bezpieczeństwa.
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Modliborzycach
