Kuratorzy sądowi realizują w środowisku swoich podopiecznych zadania związane z wykonywaniem orzeczeń sądu o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym. Zarówno w sprawach karnych, jak i w sprawach rodzinnych i nieletnich, rola kuratorskiej służby sądowej jest dla skutecznego wprowadzania w życie orzeczeń sądowych bardzo ważna.Kurator sądowy nie jest organem ścigania czy organem interwencyjnym. Swoje zadania wykonuje wyłącznie w oparciu o przepisy prawa, a jego obowiązki służbowe wynikają m.in. z KKW, ustawy o kuratorach sądowych oraz rozporządzeń.
Szczególna rola pomocy rodzinie przypada kuratorom rodzinnym. Kurator rodzinny wykonuje swoje zadania w środowisku podopiecznych. Zajmowanie się przemocą domową wymaga zarówno wnikliwego zrozumienia złożoności zjawisk występujących w życiu rodziny jak i szczególnej troski i rozwagi w trakcie podjęcia interwencji. Przemoc w rodzinie przyjmuje różne formy- od przemocy fizycznej, takiej jak klaps, uderzenie, kopanie i bicie po znęcanie się psychiczne, zastraszanie, ciągłe poniżanie oraz różne zachowanie kontrolujące, jak izolacja osoby od przyjaciół i rodziny czy nawet śledzenie.
Za najważniejsze z punktu widzenia pomocy rodzinie, uznać należy następujące obowiązki kuratora rodzinnego:
- planowanie oddziaływań profilaktyczno-resocjalizacyjnych i opiekuńczo-wychowawczych podejmowanych wobec podopiecznych
- współpraca z rodziną podopieczną w zakresie tych oddziaływań
- udzielanie podopiecznym pomocy w organizowaniu nauki, pracy i czasu wolnego oraz w rozwiązaniu trudności życiowych,
- kontrola zachowania podopiecznych w miejscu zamieszkania, pobytu, pracy i nauki.
W sprawach opiekuńczych nadzór kuratora jest jedną z form ingerencji sądu w wykonywanie władzy rodzicielskiej stosowanym na podstawie art. 109 §1 Krio, który stanowi, ze jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia.
Nadzór kuratora nie ma charakteru penalnego, nie jest dla rodziców karą. Jego istotą jest ochrona dobra dziecka poprzez nadzorowanie przez kuratora sposobu, w jaki rodzice dziecka likwidują przyczyny, które doprowadziły do zagrożenia dobra dziecka i w konsekwencji do ingerencji sądu. Celem działań podejmowanych przez kuratora jest doprowadzenie do usunięcia przez rodziców skutków uchybień w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej.
Nadzór jest realizowany dopóki trwa stan naruszenia lub zagrożenia dobra dziecka. Z czynności podejmowanych w nadzorze kurator składa sądowi sprawozdania.
Jeżeli dobro dziecka w dalszym ciągu jest zagrożone lub wręcz naruszone, na podstawie art. 11 uks w związku z § 300 rwusp kurator ma obowiązek złożenia stosownego wniosku w sprawie do sądu rodzinnego, np. o umieszczenie małoletniego w palcówce opiekuńczo- wychowawczej lub w rodzinie zastępczej.
Kurator rodzinny w ramach działań profilaktycznych podejmuje współpracę i uzyskuje informacje z różnych źródeł (Ośrodek Pomocy Społecznej, Policja, organizacje społeczne, środowisko sąsiedzkie) pozyskiwane informacje umożliwiają kuratorowi szybką reakcję i konkretne działanie – np. sformułowanie dobrze uzasadnionego wniosku do sądu. Bardziej skutecznym narzędziem w minimalizowaniu zjawiska przemocy domowej jest praca zespołów interdyscyplinarnych, w których udział kuratorów na podstawie nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej jest obligatoryjny.Kurator rodzinny jest merytorycznie przygotowany do realizacji zadań doradczych, resocjalizacyjnych i nadzorczych.Współpraca kuratora z tymi instytucjami i organizacjami jest niezbędna do wykonywania pracy kuratora.
Rolą kuratora jest tak współpracować z rodziną aby likwidować lub minimalizować skutki różnych patologii, które w dzisiejszych czasach występują bardzo często, tak aby rodzina mogła funkcjonować zgodnie z zasadami współżycia społecznego i spełniała wszelkie normy społeczne a przede wszystkim, aby nastąpiła poprawa sytuacji opiekuńczej i wychowawczej dziecka a dobro dziecka nie było zagrożone.
mgr Joanna Ziółkowska
Starszy Kurator Zawodowy ds. Rodzinnych i Nieletnich
Sądu Rejonowego w Janowie Lubelskim
Członek Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w Modliborzycach
